Doğal afetlerin çoğunu meteorolojik olaylar oluşturuyor. Dünya genelinde tsunami, deprem ve kasırga gibi afetler yaşanırken Türkiye'de en çok sel ve heyelan olaylarıyla karşılaşılıyor.
Dünya genelindeki 31 çeşit doğal afetin 28 tanesini meteorolojik afetler oluşturuyor. Doğal afetlerin çeşitleri ve önem sıraları ülkeden ülkeye de değişebiliyor.
Türkiye’de en çok görülen doğal afetler ise şunlar:
“Dolu, sel, taşkın, don, orman yangınları, kuraklık, şiddetli yağış, şiddetli rüzgar, yıldırım, çığ, fırtına."
DOĞAL AFETLER
-Yavaş gelişen doğal afetler
şiddetli soğuklar
kuraklık
kıtlık vb.
-Ani Gelişen Doğal Afetler
deprem
seller, su taşkınları
toprak kaymaları, kaya düşmeleri
çığ
fırtınalar, hortumlar
volkanlar
yangınlar vb.
İNSAN KAYNAKLI AFETLER
1. nükleer, biyolojik, kimyasal kazalar
2. taşımacılık kazaları
3. endüstriyel kazalar
4. aşırı kalabalıktan meydana gelen kazalar
5. göçmenler ve yerlerinden edilenler vb.
Afetlerden Korunmanın Yolları Nelerdir?
Doğal afetlerden bazıları önlenemez niteliktedir. Deprem, volkanizma, tsunami ve kasırga bu tür olaylardandır. Ancak bu tür olaylardan dolayı meydana gelen can ve mal kayıplarının artması veya azalmasında insanın rolü önemlidir. YenimahalleEAH
Deprem anında nelere dikkat edilmeli?
Deprem
Türkiye’de ortalama 5 yılda bir geniş çapta can ve mal kaybına neden olan büyük bir depremin yaşanıyor. Bu da akıllara “Deprem anında nelere dikkat edilmeli?” sorusunu getiriyor.
Öncelikle; evde, okullarda, hastanelerde, ofislerde, çeşitli kurumlarda deprem sırasında devrilebilecek, düşüp kayabilecek, kırılabilecek eşyalar tespit edilmeli. Riskler önceden belirlenip önlemler alınabilirse, deprem sonrası karşılanabilecek zararlar en aza indirilebilir.
Deprem anında asansörden ve balkondan uzak durulmalı. Çök-kapan-tutun pozisyonu alınmalı. Kibrit, çakmak vb. şeyler kullanılmamalı.
Deprem sonrasında ise, kişi önce kendi emniyetinden emin olmalı daha sonra çevresinde yardım edebileceği biri olup olmadığını kontrol etmeli.
Depremlerden sonra çıkan yangınlar oldukça sık görülen ikincil afetler. Bu nedenle eğer gaz kokusu alırsanız, gaz vanasını kapatın. Camları ve kapıları açın. Hemen binayı terk edin.
Heyelan anında ve sonrasında neler yapılmalı?
Başta Karadeniz Bölgesi olmak üzere, Doğu Anadolu Bölgesi’nde de sıklıkla heyelan görülüyor. Ülkemizde genellikle kaya düşmesi, kayma ve akma türü heyelanlar meydana geliyor. Peki, heyelan anında nelere dikkat edilmeli?
Eğer kapalı alandaysanız, heyelan bölgesinden uzaklaşmak için yeterli vaktiniz yoksa olduğunuz yerde kalmalısınız. Böyle durumlarda sağlam eşyaların altında veya yanında kalınması gerekiyor.
Açık alandaysanız, olabildiği kadar yüksek yerlerde çıkılmalı. Kişinin öyle bir imkanı yoksa, çök-kapan-tutun hareketi ile başını koruyabilir.
Heyelan sonrasında, yakında bulunan elektrik, doğal gaz ve su kaynakları kapatılmalı. Yıkılma tehlikesi olan yerlerden uzak durulmalı. Ayrıca, zarar görmüş binalara girilmemeli.
Selde nelere dikkat edilmeli?
Sele, en çok nehir yataklarından taşmalar sonucu rastlanıyor. Ani ve kuvvetli yağışlar ya da kar erimesi sonucu taşmalar oluşuyor. Peki, sel anında nasıl önlem alınmalı? Nelerden kaçınılmalı?
Öncelikle sel sırasında yapılması gerekenler; sel bölgesini terk ederek güvenli ve yüksek yerlere çıkılmalı, su yatağı ve çukur bölgeler öncelikle terkedilmeli, elektrik kaynaklarından uzak durulmalı, geceleri selin tehlikelerini görmek güçleşeceğinden dikkatli olunmalı.
Selde ölümlerin çoğunluğu sel suyuna girmekten kaynaklanıyor. Sel anında dikkat edilmesi gereken en önemli madde sel anında karşıdan karşıya geçmiyor. Anında derinleşebileceğinden geri dönülmez felaketlere neden olabilir.
Sel anında araç içindeyseniz; asla su dolu yoldan gitmemeye çalışmalı, araçta her hangi bir arıza meydana geldiyse hemen terk edilerek yüksek yerlere çıkılmalıdır.
Sel sonrası ise; suların geri çekilmesi ile felaket sona ermeyebilir. Yetkililerin talimatına uygun hareket edilerek, onların izni ile binalara girilmelidir.
Binalar kontrol edilirken su geçirmez ayakkabı ve pille çalışan fenerler kullanılmalıdır.
Sel sonrasında ikincil afet olarak yangın çıkabilir, bu durumda ise evde gaz sızıntısı, suyun altında kalmış elektrik aksamı, fırın, ocak ve elektrikle çalışan eşyaların olmadığına emin olunmalıdır.
Sel sırasında evde kalmış yiyecekler kesinlikle kullanılmamalıdır.
Konuta sel sırasında yılan ve benzeri zararlı hayvanlar girebilir. Bu konuda dikkatli olunması gerekir.
Çığ anında ve sonrasında neler yapılmalı?
Ülkemizde Doğu ve güneydoğu bölgelerindeki dağlık kesimlerde ve Karadeniz’in yüksek rakımlı iç kesimleri çığ oluşumuna uygundur. Çığ oluşumunu, yamaçlardaki orman ve bitki örtüsü azaltabilir. Peki çığ oluşumunu önlemek için nelere dikkat edilmelidir?
Çığ riski taşıyan bölgelerden uzak durulmalıdır. Hava ve yol durumu raporlarına dikkat edilmelidir. Gereken ilk yardım bilgilerine sahip olunmalı, çığ oluşumunu en aza indirmek için ağaçlama çalışması yapılmalıdır.
Çığ oluşabilecek alanlarda iseniz; yoğun kar yağışı ve şiddetli rüzgar yüksek çığ riskini doğurduğundan tehlikeli alanlardan uzak durulmalıdır. En tehlikeli çığların 30°- 40° eğimli yamaçlarda oluşmasından dolayı bu tür yamaçlara daha fazla dikkat edilmelidir.
Çığ sırasında; Soğukkanlılığınızı muhafaza etmeye çalışın, Çığın büyüklüğüne, hızına, patikanın genişliğine ve etrafta bulunan araçlara bakarak en kısa sürede riskli alanı terk edin ve daha güvenli yerlere ulaşmaya çalışın.
Sırt çantanızı çıkarmayın, çığın daha yavaş, yüksekliğinin az olduğu kenar kısımlarına ulaşmaya çalışın.
Bağırarak veya başka ses kaynakları (korna, çan, ıslık vb.) kullanarak çevrenizdekileri uyarmaya çalışın.
Kayak yaparken çığın önünde kalırsanız çığın rotası dışına doğru kaymaya çalışın. Eğer kayak yaparken çığa yakalanmak kesin ise kayak sopalarını ve kayakları çıkarıp atın, sabit ağaç gibi bir cisme tutunmaya çalışın.
Çığa maruz kaldığınızda; yerden destek alarak kalkmaya çaılışın. Ağzınızı sıkıca kapatın; mümkünse uzun bir süre nefesinizi tutmaya çalışın.
Akışa kapılırsanız bacaklarınızı ve kollarınızı birbirine yapıştırarak oturma pozisyonu alın. Mümkünse çığ durmadan kısa süre önce bacaklarınızla yeri sertçe iterek kalkmaya çalışın. Başınızı sağa sola çevirerek boşluğu büyütmeye çalışın.
Çığ sonrasında yüzeye yakın yerdeyseniz enerjinizi dikkatli kullanarak bağırın. Eğer araç içindeyseniz korno ile sinyal verebilirsiniz.
155Polis ve 156 Jandarma hatlarını arayın. Çığdan kurtulanların üzerini örtün ama doğrudan sıcak yerlere sokmayın.
Yangına karşı alınması gereken önlemler nelerdir?
Yangın, geri dönüşümü olmayan doğal afetlerdendir. Yangınlar ciddi hasarlara neden olur. Orman yangınları ise yaz aylarında ve bilinçsiz yakılan mangallar ve pet şişeler yangın riskini artırır.
Ülkemizde son üç yıl içinde 2.411 adet orman yangını çıkmış ve bu yangınlarda 11.993 hektar orman alanı zarar görmüştür.
Yangın için alınması gereken önlemler ise; çocukların ateşle oynamaması sağlanmalı, baca ve boru temizliğine dikkat edilmeli, yanıcı maddeler konutun güvenli bir yerinde saklanmalıdır. Konutların düzenli bakımı yapılmalı ve yangın tüpü bulundurulmalıdır.
Yangın anında, 110 itfaiye ekipleri acilen aranmalı, ekipler gelene kadar eldeki imkanlarla söndürülmeye çalışılmalıdır. Kendi güvenliğimizi birinci plana almalı, yangının daha fazla yayılmaması için kapı ve pencereler kapatılmalıdır. Dumandan etkilenmemek için ağız ve burun ıslak bez tutularak nefes alınmalıdır.
Yangınların diğer bir türü de orman yangınlarıdır. Orman yangınları etkisi kuvvetli ve kısa zamanda yayılan bir yangın türüdür.
Orman yangınlarının çıkış nedenlerinin başında ise ihmal ve dikkatsizlik gelir. Güvenlik tedbirleri alınmadan yakılan ateş, yakılan ateşin söndürülmeden bırakılması, sönmemiş sigara izmariti ve kibritin yere atılması, anız yakılması, cam ve cam kırıklarının ormanda bırakılması, sabote amaçlı yangın çıkarılması ve yabani hayvanları uzaklaştırmak için yakılan ateşler orman yangınlarının nedenleridir.
Orman yangınlarını zararları ise; biyolojik çeşitliliğin zarar görmesine neden olur. Ormanda yaşayan canlıların yaşam alanları yok olur. Doğal afetlerin sayısında ve hızında artma görüldüğü gibi iklimde de bozulmalar meydana gelir.